روز جهانی اهدای خون
روز ۱۴ ژوئن توسط سازمان بهداشت جهانی به مناسبت تولد کارل لنداشتاینر (Karl Landsteiner) به عنوان روز جهانی اهدای خون نامگذاری شده است.
کارل لنداشتاینر (۱۸۶۸ – ۱۹۴۳) زیست شناس اتریشی بود که مهمترین دستاوردش کشف گروههای مختلف خونی A, B, O و AB بود. وی به دلیل همین کشف مهم و تأثیرگذار در عرصهی پزشکی، در سال ۱۹۳۰ جایزه نوبل پزشکی را دریافت کرد.
اهدای خون فعالیتی ارزشمند و انسان دوستانه است که امروزه در بیشتر کشورها به صورت رایگان و داوطلبانه انجام میشود و هر ساله جان میلیونها انسان نیازمند به دریافت خون را نجات میدهد.
اهدای خون در ایران
با توجه به اهمیت اهدای خون و به مناسبت ایجاد سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۵۳، روز ۹ مرداد به عنوان روز ملی اهدای خون در ایران نامگذاری شد.
هدف از تأسیس سازمان انتقال خون ایران، ساماندهی وضعیت آشفتهی اهدای خون در ایران بود. به دلیل عدم وجود ساز و کار مشخص، مشکلات بسیاری از جمله انتقال بیماریهای خونی، فعالیت افراد سودجو، پراکندگی خونهای اهدایی و… در این زمینه وجود داشت که منجر به ایجاد سازمان انتقال خون گردید.
به مرور و با تبلیغات و فرهنگسازی در سالهای متوالی، مراکز متعدد انتقال خون در سراسر ایران ایجاد شدند که خدمات مختلفی در این حوزه به اهدا کنندگان خون ارائه مینمایند. از جمله آزمایشهای غربالگری و بررسی عفونتهای خونی، ویروس هپاتیت B، ویروس هپاتیت C، ویروس HIV، آزمایش سرولوژی و…
بیماران نیازمند اهدای خون
خون سالم برای بیماران بسیاری امکان ادامهی زندگی فراهم میکند و تا به امروز جایگزینی جز خون اهدایی افراد داوطلب نداشته است. از جمله مصرف کنندگان خون میتوان به بیماران تالاسمی و هموفیلی اشاره کرد که بیش از ۲۰ درصد خون اهدایی صرف کمک به این بیماران میشود. مصدومین سوانح رانندگی و مصدومین حوادث دیگری که خون از دست دادهاند نیز از مصرف کنندگان خون هستند. نوزادان دچار زردی، بیماران نیازمند برخی اعمال جراحی (مثل جراحی قلب، کلیه، مغز استخوان، زنان و…)، بیماران دیالیزی، بیماران پیوند عضو، سوختگیهای شدید، کم خونی مزمن، شیمی درمانی و… همگی نیاز حیاتی به خون و فرآوردههای خونی همچون پلاکت و پلاسما دارند.
شرایط و فرآیند اهدای خون
جهت اطمینان از سلامت اهدا کننده و دریافت کننده خون، لازم است فرد اهدا کننده شرایط خاصی را داشته باشد که برخی از این شرایط عبارتند از:
– حداقل ۱۷ سال و حداکثر ۶۵ سال سن.
(برای اهدای بار اول حداکثر ۶۰ سال سن)
– حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم
– حداقل ۸ تا ۱۲ هفته فاصله بین دفعات اهدای خون. آقایان حداکثر ۴ بار و بانوان حداکثر ۳ بار در سال اقدام به اهدای خون نمایند.
– سلامت فرد اهدا کننده
– عدم مراجعه به دندانپزشکی
– عدم وجود سرماخوردگی یا گلودرد در فرد اهدا کننده
– عدم بستری در بیمارستان یا جراحی طی یک سال گذشته
– عدم تزریق خون، واکسیناسیون یا تزریق هورمون رشد طی یکسال گذشته
– عدم اهدای خون در دوران قاعدگی بانوان
– عدم مصرف داروهای خاص
– عدم انجام حجامت، خالکوبی، سوراخ کردن گوش، طب سوزنی، آندوسکوپی و… طی یکسال گذشته
لازم به ذکر است موارد گفته شده ممکن است کامل و دقیق نباشند و شرایط دقیق اهدای خون در مراکز مربوطه و در مواردی مثل مصرف دارو یا وجود بیماریهای خاص و… با مشورت پزشک انتقال خون مشخص میشود.
فرآیند اهدای خون حدود نیم ساعت الی یک ساعت زمان میبرد و شامل مراحلی مانند ثبت مشخصات، مصاحبه و معاینات ساده، خودحذفی احتمالی با مطالعه شرایط اهدا، خونگیری، استراحت بعد از اهدا، پذیرایی مختصر و… میشود.
در هر نوبت معمولاً حدود ۴۵۰ الی ۵۰۰ سی سی خون از فرد اهدا کننده دریافت میشود که بدن طی ۲۴ الی ۴۸ ساعت این میزان خون را مجدداً جایگزین میکند. میزان گلوبول قرمز اهدایی طی حدود ۳ هفته و آهن حدود ۸ هفته بعد جایگزین میشوند.
به منظور اطمینان از سلامت خون اهدایی، آزمایشات غربالگری که قبلاً اشاره شد روی خون انجام میشود و سپس برای تزریق یا استخراج فرآوردههای خونی (گلبول قرمز متراکم، پلاسما و پلاکت) مورد استفاده قرار میگیرد.
فواید اهدای خون برای اهدا کننده
علاوه بر اینکه اهدای خون یک فعالیت انسان دوستانه است و باعث احساس روانی خوشایندی در فرد اهدا کننده میشود، از نظر سلامت جسمی نیز فواید متعددی برای اهدای خون ذکر شده که به عنوان نمونه میتوان به این موارد اشاره کرد:
– کمک به بهبود جریان خون با کاهش غلظت خون که باعث کاهش ریسک سکتههای قلبی و مغزی میگردد.
– تشخیص بیماریهای احتمالی با معاینه فرد اهدا کننده و آزمایشات غربالگری روی خون
– تنظیم و متعادل شدن سطح آهن خون
– کمک به کبد در زمینه تصفیه و سم زدایی خون
– کمک به کاهش وزن
– کاهش خطر ابتلا به سرطان
– کمک به افزایش سرعت بهبود زخمها و آسیبهای بافتی با تولید سلولهای جدید خونی
و…
