حکیم پارسیان – به بهانه روز پزشک
(دکتر محمدعلی حیدرنیا)

به نام خدا

حکیم پارسیان

به بهانه روز پزشک

دکتر محمد علی حیدرنیا متخصص پزشکی اجتماعی

 دانشیار دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

      ضمن تبریک روز پزشک به همکاران عزیز که توانسته اند با زحمات طاقت فرسا و توان بالای علمی خود در عین مظلومیت پزشکی ایران را سرامد پزشکی منطقه معرفی کنند. تبریک به همکاران پزشک که با کمک پرستاران دلسوز در خط مقدم جبهه جنگ با کرونا جان بر کف دلیرانه جنگیدند و چه بسیار لبخند های امید به زندگی و شیرین را که به خانواده ها ارزانی داشتند. برایتان طول عمر با عزت ارزو می کنم.

زادروز ابوعلی سینا یعنی اول شهریور ماه به عنوان روز پزشک نامگذاری شده و این فرصتی است تا علاقمندان حوزه پزشکی، فلسفه و سلامت گوشه هایی از منش، روش و زندگی علمی ابوعلی سینا را مورد بحث و بررسی و کنکاش کاربردی قرار دهند و از این رهگذر در حل مسائل روز (نظام سلامت) هر چند کوچک کمک کنند.

چرایی انتخاب عنوان (حکیم پارسیان)

به علت شهرت و اوازه جهانی ابو علی سینا (Aveccina)  و احاطه او در علوم مختلف( پزشکی، فلسفه، سیاست، علوم اجتماعی، موسیقی و..) علاقمندان و ارادتمندان ایشان القاب متنوعی را به او نسبت داده اند. از جمله شیخ الرئیس(لقب علمی- سیاسی)، شهریار پزشکان، حجت الحق، بقراط ایران، حکیم شرق، بقراط ثانی،اعجوبه دهر، استاد بشر و….. شاید کمتر دانشمند ایرانی دارای این تعداد القاب متنوع باشد. از انجا که در دوران (باستانی طب) هیچ پزشک و حکیم ایرانی و اسلامی  به پایه شهرت و منزلت ابوعلی سینا نرسیده  اند،  شاید بتوان او را اول حکیم قوم پارسی دانست و لقب (حکیم پارسیان) را به سایر القاب او افزود بویژه که اقوام غیر پارسی کوشش در مصادره این حکیم ایرانی دارند.

چکیده ای از بیوگرافی ابن سینا

ابو علی سینا ملقب به شیخ الرئیس، اول شهریور ماه  سال ۳۵۹ هجری شمسی برابر با دوم صفر ۳۷۰ قمری، بیست و دوم اگوست سال ۹۸۰ میلادی در روستای خرمیثن [ خ ُ م َ ث َ ] (خورشیدمیهن ) در نزدیکی بخارا از پدر و مادر ایرانی متولد می شود وتا ۲۲ سالگی در بخارا نزد حکومت سامانیان روزگار می گذراند. در ده سالگی آموزش‌های پایه‌ای، از جمله فراگیری قرآن و ادبیات را به پایان رسانده و در ۱۶ سالگی در پزشکی به جایگاه والایی می سد، در همین سال نوح بن منصور سامانی را درمان می کند و به کتابخانه‌ی بزرگ بخارا راه می یابد .با فوت پدر و سقوط فرمانروایی سامانیان در بخارا، ابوعلی سینای ۲۲ ساله بخارا را به مقصد شهر گرگانج ( شهری در ازبکستان امروزی، مرکز استان خوارزم و در نزدیکی مرز ترکمنستان) مقر حکومت خوارزمشاهیان ترک کرده  و به مدت یازده سال در انجا اقامت می گزیند، در نهایت  در سال ۳۹۱ شمسی  به علت نپذیرفتن دعوت سلطان محمود غزنوی، گرگانج را به صورت فرار ترک گفته و راهی گرگان می شود، از این تاریخ بوعلی همیشه در ترس از غزنویان می زیست. در این شهرنوشتن کتاب قانون را شروع می کند .بوعلی سپس به گرگان و بعد از ان به ری رفته و  مورد استقبال حکومت ال بویه قرار می گیرد،  ابوعلی سینا که اکنون حدودا ۳۵ ساله است به همدان و دربار شمس الدوله دیلمی می رسد و سال بعد به مقام وزارت او نایل می گردد. او به مدت تقریبا ۹ سال نزد شمس الدوله می ماند و این یکی از دوره های مهم زندگی ابو علی سینا است در همین سال است که نگارش کتاب فلسفی شفا را آغاز می کند( اتمام این کتاب ۱۲ سال طول کشید). با تغییرات سیاسی، بو علی از همدان فرارا به اصفهان رفته و مورد توجه شدید علائالدوله از دودمان ال کاکویه قرار می گیرد وبه مدت تقریبا ۱۵ سال در ارامش نسبی به فعالیت علمی می پردازد. کتاب فارسی دانشنامه علایی و رگ شناسی  را در اصفهان می نویسد. سر انجام این نابغه بزرگ ایرانی با بجا گذاشتن میراثی گرانبها برای جامعه ایرانی، اسلامی و جهانی از جمله نزدیک به ۱۳۰ تا ۲۳۰ تالیف در زمینه های گوناگون علمی، بعد از حدودا  ۵۷سال زندگی هوده ، درسال ۴۱۵ شمسی برابر با ۴۲۸ قمری، ۱۰۳۶ میلادی در روز ۸ تیر ماه. برابر با ۶ رمضان، ۲۹ ژوئن. در همدان جان به جان افرین تسلیم می کند. ابو علی سینا به حق محصول مشترک ایرانی- اسلامی است. روحش شاد.

پیرامون ابوعلی سینا مطالب بسیاری را میتوان مطرح و بحث کرد در اینجا به چهار مطلب به صورت چکیده اشاره می شود.

• تعریف ابوعلی سینا از علم طب

    ” گویم طب دانشی است برای حفظ سلامتی و چون میرود جلب آن ”  .

معنی و مفهوم کلی این تعریف این است که پزشکی در درجه اول باید به پیشگیری از بیماریها بپردازد و این همان مطلبی است که سازمان جهانی بهداشت در تعریف خود از سلامتی ارائه میدهد. تبیین این موضوع جای کار و پژوهش دارد.

     ۲ –    ابوعلی سینا و چپاول فرهنگی

در سالهای اخیر متاسفانه یک چپاول فرهنگی در جهان رایج شده مخصوصاً در تفکر های بی ریشه ای نظیر  پان عربیسم وپان ترکیسم که برای تحکیم ریشه های سطحی خود سعی در مصادره دانشمندان بزرگ گذشته را به نفع ملیت خود دارند.  هر چند انسانهای بزرگ متعلق به همه جهان هستند ولی انگاه که پای غارت فرهنگی در میان است باید جلو غارتگری را با استدلال گرفت.

۳ — ابوعلی سینا و طب سنتی عالمانه

بی شک در کتاب قانون در طب، درمان ها و مسائلی مطرح میشوند که شاید  از زاویه طب جدید خرافه محسوب شوند. ضروریست در چارچوب یک سری مطالعات ( تجربی شاهد دار بالینی) درمان هایی که  ابوعلی سینا خود میگوید که مجرب من است(یعنی خود تجربه کرده ام) را در بوته آزمایش و تحقیق های استاندارد قراردهیم این واقعا یکی از وظیفه های جدی و ضروری  ما نسبت به ابوعلی سینا و نگاه عالمانه به طب  سنتی  می باشد.

۴ –         ابو علی سینا و نهضت ترجمه

همانطور که می دانیم اکثر تالیفات ابن سینا به علت شرایط فرهنگی زمان او به زبان عربی است. گفته می شود ابن سینا دارای نزدیک به ۱۳۰ تا ۲۳۰ تالیف در زمینه های گوناگون علمی است که اندکی از ان ها به زبان فارسی نگارش یافته و تعدادی اندک تر به زبان فارسی ترجمه شده است.  احترام به ابو علی سینا و احترام به علم ،می طلبد که نهضتی برای ترجمه اثار او به زبان فارسی بوجود اید. پایان مرداد ۱۴۰۱